Nitya yevvan Chavi Se, Kamayani, Sraddha Sarg13 | नित्य-यौवन-छवि से ही द...
Posts
హిందీ సేవలో నేను గడిపిన మధుర క్షణాలు
హిందీ సేవలో నేను గడిపిన మధుర క్షణాలు Dr. S V S S Narayana Raju ఆంగ్లమూలం: డా. శ్రీనివాస అయ్యంగార్ తెలుగు అనువాదం: డా. నారాయణరాజు స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, సెప్టెంబర్ – 2003. स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, सितंबर – 2003. 1934లో చిత్తూరులో హిందీ ప్రేమీమండలిని స్థాపించారు. 1946లో జీవకారుణ్యసంఘంలో మేము హిందీతరగతులను నిర్వహించేవారము. 1946 సం॥లోనే దక్షిణ భారత్ హిందీ ప్రచార సభ, మద్రాస్ యొక్క సంయుక్త కార్యదర్శి శ్రీరఘువీర్ దయాళ్ మిశ్రా మరియు శ్రీ ఉన్నవ రాజగోపాల కృష్ణయ్య గార్లు చిత్తూరులో నన్ను కలిశారు. నేను సభ యొక్క హిందీ రాష్ట్ర భాషా విశారద పరీక్షలకు తయారవుతున్న విద్యార్థులకు హిందీ నేర్పే హిందీ మహావిద్యాలయాన్ని ప్రారంభించాలని వారి కోరిక. ఈ విధంగా చిత్తూరులో గ్రీమ్స్ స్పేట్ లో హిందీ మహావిద్యాలయాన్ని ప్రారంభించాము. దానికి మొట్టమొదటి ప్రధానాచార్యులు శ్రీ చిత్తూరు లక్ష్మీనారాయణ శర్మ. కొన్ని సంవత్సరముల తర్వాత అదే స్థానంలో హిందీ ప్రచారక్ విద్యాలయాన్ని ప్రారంభించటం జరిగింది. అది ఏడు సంవత్సరాలపాటు నిర్విఘ్నంగా నడిచింది. ప్రచారక్ విద్యాలయంలో అధ్యాపకులుగా డా॥ తేజ్ నారాయణ్, శ్రీ బాలశౌరిరెడ్డి, ...
అపర చాణక్యుడు శ్రీ పి.వి. నరసింహారావు
అపర చాణక్యుడు శ్రీ పి.వి. నరసింహారావు Dr. S V S S Narayana Raju సంపాదకీయం స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, జనవరి – 2005. संपादकीय, स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, जनवरी – 2005. మహా విద్వాంసులు మరియు బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి అయిన శ్రీ పాములపర్తి వేంకట నరసింహారావు గారు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని వరంగల్ జిల్లా, నర్సంపేట మండలం, లక్కెనపల్లిలో 28 జూన్, 1921న శ్రీ సీతారామారావు మరియు రుక్మాబాయమ్మ దంపతులకు జన్మించారు. వంగర గ్రామవాసి శ్రీ పాములపర్తి రంగారావు గారు శ్రీ పి.వి. నరసింహారావు గారిని దత్తతు తీసుకున్నారు. శ్రీ రావుగారు ఎల్.ఎల్.బి. పరీక్షలో బంగారు పతకాన్ని పొందారు. ఆయన 1939వ సంవత్సరంలో తన రాజకీయ జీవితాన్ని ప్రారంభించారు. అనేక పదవులను శ్రీ రావుగారు పొందారు అనేకంటే అనేక పదవులు శ్రీరావుగారిని పొంది తమ తమ గౌరవాన్ని పెంపొందించుకున్నాయి అని అనడం ఎంతైనా సమంజసం. శ్రీ రావుగారు ఒక రాజకీయవేత్తయే కాకుండా సాహితీవేత్త కూడా. దేశభాష హిందీ యొక్క ప్రచారము మరియు ప్రసారమునకు విశేషసేవలందించారు. ''జ్ఞానపీర్' పురస్కారవిజేత కవి సమ్రాట్ విశ్వనాథ సత్యనారాయణ గారి 'వేయిపడగలు' నవలను హిందీలో 'సహస్ర...
आधुनिक हिंदी नाटक का मसीहा मोहन राकेश
आधुनिक हिंदी नाटक का मसीहा मोहन राकेश Dr. S V S S Narayana Raju संपादकीय स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, दिसंबर – 2004. हिंदी साहित्य के प्रतिभावान रचनाकार मोहन राकेश ने अनेक विधाओं में साहित्य का सृजन किया है। मोहन राकेश ने नाटक, उपन्यास, कहानी, आलोचना, एकांकी, बीज नाटक, पार्श्व नाटक और अन्य साहित्यिक विधाओं पर अपने सर्जक व्यक्तित्व की छाप छोड़ दी। मोहन राकेश का जन्म 8 जनवरी सन् 1925 को पंजाब राज्य के अमृतसर में हुआ था। 16 वर्ष की उम्र में ही पिताजी का निधन होने के कारण परिवार का पालन पोषण करने की जिम्मेदारी मोहन राकेश के कंधों पर पड़ गई मोहन राकेश की सृजनात्मक वृत्तियों ने उन्हें स्वतंत्र रूप से जीने को बाध्य किया। यातना और तनाव के सूक्ष्म सूत्रों की पकड़ने और सुलझाने की ललक ने मोहन राकेश को किसी भी नौकरी में ज्यादा देर तक टिक कर जीने नहीं दिया। घुमक्कडी मोहन राकेश के स्वभाव का एक विशिष्ट अंग है। मोहन राकेश के चारों ओर से ऐसे लोग भी थे कि " राकेश अच्छा लेखक और बुरा आदमी" प्रचार करते रहें। मोहन राकेश ने हिंदी नाटक को सही तरह से पहली बार रंगमंच, अभिनेता, निर्देशक और प्रेक...
प्रणय भावना की सफल अभिव्यक्ति : सात गीत वर्ष
प्रणय भावना की सफल अभिव्यक्ति : सात गीत वर्ष डॉ. एस.वी.एस.एस. नारायण राजू साहित्यिक संवाद, प्रो. के. वनजा अभिनंदन ग्रंथ, प्रधान संपादक : प्रो. एन. मोहनन. ISBN 978-93-89341-70-6 प्रकाशन वर्ष : 2021 डॉ. धर्मवीर भारती का दूसरी कविता संकलन ‘‘ सात गीत वर्ष ’’ है। इस में सन् 1952 से सन् 1959 ई तक की कविताओं को संकलित किया गया है। इस संकलन में 59 कवितायें हैं। इन कविताओं में भी “ ठण्डा लोहा ” की कविताओं के समान प्रणय भावना से संबंधित कवितायें सबसे अधिक हैं। लग-भग दो-तिहाई से अधिक कवितायें प्रणय भावना से प्रेरित होकर लिखी गयी हैं। प्रणय की इन कविताओं में संयोग श्रृंगार की कविताओं का अभाव-सा है। “ केवल तन का रिश्ता ” शीर्षक कविता ऐसी है , जिसमें श्रृंगार की मांसलता को स्वस्थ मानसिक रिश्तें में परिवर्तित होते ह...
ఆధునిక నాటక బ్రహ్మ మోహన్ రాకేశ్
ఆధునిక నాటక బ్రహ్మ మోహన్ రాకేశ్ Dr. S V S S Narayana Raju సంపాదకీయం స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, డిసెంబర్ – 2004. संपादकीय, स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, दिसंबर – 2004. హిందీ సాహిత్య జగత్తులో అత్యంత ప్రతిభావంతుడైన మోహన్ రాకేశ్ విభిన్న సాహిత్య ప్రక్రియలలో తన రచనా వ్యాసంగాన్ని కొనసాగించారు. మోహన్ రాకేశ్ నాటకము, నవల, కథ, విమర్శ, ఏకాంకి, బీజ్ నాటక్, పార్శ్వ నాటక్ మరియు విభిన్న సాహిత్యక ప్రక్రియలలో తనదైన ముద్ర వేసిన మహా మనిషి, మోహన్ రాజేశ్ పంజాబు రాష్ట్రంలోని అమృత్సర్లో జనవరి 8, 1925వ సంవత్సరమున జన్మించాడు. 16 ఏళ్ళ ప్రాయంలోనే తండ్రిని కోల్పోయిన కారణంగా కుటుంబ బాధ్యతలు ఆయన భుజస్కంధాలపై పడ్డాయి. మోహన్ రాకేశ్ యొక్క స్వతంత్ర భావాలు మరియు వ్యక్తిత్వం కారణంగా ఎన్నో ఉద్యోగాలు చేసినప్పటికీ ఎక్కడా కూడా ఎక్కువ కాలం ఇమడలేక పోయాడు. మోహన్ రాకేశ్ కు యాత్రాజీవనమంటే అత్యంత ప్రీతి. ఈ కోరికే ఆయన మొత్తం భారత దేశాన్ని చుట్టి రావడానికి కారణం. మోహన్ రాకేశ్ కు నాలుగువైపులా ఉన్న మిత్రులు ఆయన గురించి మాట్లాడుతూ "మోహన్ రాకేశ్ మంచి రచయిత మరియు చెడ్డ మనిషి" అని ప్రచారం చేశారు. హిందీ నాటక రంగం మరుగున...
स्त्री विमर्श
स्त्री विमर्श Dr. S V S S Narayana Raju संपादकीय स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, अप्रैल – 2004. साहित्य को समाज का दर्पण कहा जाता है। सामाजिक परिवर्तन जनता की मानसिकता में परिवर्तन के हेतु बनते हैं। जनता की मानसिकता में परिवर्तन होने से साहित्य के विषय और शैली दोनों में परिवर्तन आता है। आधुनिक साहित्य में स्त्री विमर्श' के उभार को भी इसी संदर्भ में देखा जाना चाहिए। एक समय था जब हिंदी सहित आधुनिक भारतीय भाषाएँ लगभग एक हजार वर्ष पूर्व रूपाकार ग्रहण कर रही थीं। उस समय भारत अपने गौरवशाली अतीत के पतनोन्मुख कगार पर था और विदेशी आक्रमणकारियों के आघात-पर-आघात हमे झेलने पड़ रहे थे। युद्धों के उस वातावरण में सामंती सभ्यता के अनुरूप दो प्रवृत्तियाँ उभरी एक भोग की और दूसरी वैराग्य की। दोनों प्रवृत्तियों के केंद्र में स्त्री थी। एक में वह भोग्या थी, दूसरी में सर्वथा त्याज्य। कुल मिलाकर उस काल में स्त्री एक ‘पण्य' वस्तु थी। यही दृष्टिकोण उस काल के साहित्य में भी अभिव्यक्त हुआ। एक तरफ तो स्त्रियों के लिए युद्ध होते थे और दूसरी तरफ उन्हें नरक का द्वार घोषित किया जाता था। ऐसे में किसी प...
సమకాలీన భారతీయ సాహిత్యంలో 'స్త్రీ' అధ్యయనం
సమకాలీన భారతీయ సాహిత్యంలో 'స్త్రీ' అధ్యయనం Dr. S V S S Narayana Raju స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, ఏప్రిల్ – 2004. स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, अप्रैल – 2004. దక్షిణ భారత హిందీ ప్రచార సభ, విశ్వవిద్యాలయ విభాగము, ఉచ్చ శిక్షా ఔర్ శోధ్ సంస్థాన్లో నిర్వహించబడిన సమకాలీన భారతీయ సాహిత్యంలో స్త్రీ అధ్యయనం, సెమినార్ ను కేంద్రీయ హిందీ నిర్దేశాలయ్ డైరెక్టర్, శ్రీ పుష్పలతా తనేజా మరియు జ్ఞానపీఠ పురస్కార విజేత డా॥ సి. నారాయణరెడ్డి గారు ప్రారంభించారు. సెమినార్ ప్రారంభోత్సవానికి ముఖ్య అతిధిగా విచ్చేసిన దా॥ సి. నారాయణరెడ్డి, తన ప్రారంభ ఉపన్యాసంలో ఇలా అన్నారు - "ఆధునిక మరియు వికసిత భారతదేశ నిర్మాణానికి వైజ్ఞానిక ప్రగతి మరియు సాంస్కృతిక వికాసం రెండు రెక్కల వంటివని చెప్పారు. సి.నా.రె. కంప్యూటర్ యుగంలో భారతీయ భాషలు సమాప్తమయిపోతాయనుకోవడం చూసి ఆశ్చర్యాన్ని వ్యక్తం చేయటమే కాక విజ్ఞానము మరియు టెక్నికల్ ప్రగతితో పాటు మనము మన సాంస్కృతిక గుర్తింపును సురక్షితంగా ఉంచుకోవాలంటే హిందీ మరియు అన్ని భారతీయ భాషలు నిరంతర వికాసం చెందాలని అన్నారు. ఎందుకంటే భారతీయత యొక్క మూలాలు భారతీయ భాషల సాహిత్యంలోనూ మరియ...
స్త్రీ అధ్యయనం (WOMEN'S STUDY)
స్త్రీ అధ్యయనం (WOMEN'S STUDY) Dr. S V S S Narayana Raju సంపాదకీయం స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, ఏప్రిల్ – 2004. संपादकीय, स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, अप्रैल – 2004. సాహిత్యం సమాజానికి ప్రతిబింబం వంటిది. సామాజిక పరివర్తన ప్రజలలో మార్పువలన వస్తుంది. ప్రజల ఆలోచనా విధానంలో మార్పు వచ్చినట్లయితే సాహిత్యం యొక్క విషయము మరియు శైలిలో కూడా మార్పు వస్తుంది. ఆధునిక సాహిత్యంలో స్త్రీ అధ్యయనం (Women's study) కూడా ఈ విధముగానే వచ్చింది. వేయి సంవత్సరాల క్రితం హిందీతోపాటు అన్ని ఆధునిక భారతీయ భాషలు ఒక సుద్బఢమైన భాషలుగా రూపుదిద్దుకోవడం ప్రారంభమయినది. అప్పటికి భారతదేశం తన గౌరవప్రదమైన స్వర్ణయుగపు పతనానికి అంచున ఉండడమే కాక విదేశీ దురాక్రమణదారుల అత్యాచారాలకు బలి అవుతున్న సమయము. పూర్తిగా యుద్ధవాతావరణం అలుముకొన్న సామంతవాద పరిస్థితులలో ముఖ్యంగా రెండు ప్రవృత్తులు ఉద్భవించాయి. 1. భోగవాదము 2. వైరాగ్యము. ఈ రెండింటికీ కేంద్ర బిందువు స్త్రీ ఒకదానిలో స్త్రీ భోగ్యవస్తువు. రెండవదానిలో పూర్తిగా నిరాకరించబడినది. మొత్తంమీద ఆ కాలంలో ప్రధానమైనది. ఒక విపణివస్తువు. ఇదే విషయము అప్పటి సాహిత్యంలో ఒక వైపు స్త్...
गाँधीजी के विचारों में नारी
गाँधीजी के विचारों में नारी Dr. S V S S Narayana Raju संपादकीय, स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, मार्च – 2004. हमारे भारत देश में नारी को एक ओर लक्ष्मी, दुर्गा, सरस्वती आदि देवियों के रूप में मानकर उनकी पूजा करने की परंपरा है तो दूसरी ओर नारी को पुरुष की दासी मानकर उसकी अवहेलना करने की कुप्रथा भी है लेकिन गाँधीजी स्त्री को न देवी मानते थे, न ही दासी। उन्होंने तो स्त्री को पुरुष की सहचारिणी के रूप में या जीवन संगिनी के रूप में स्वीकार किया था। उनका विचार था कि नारी पुरुष की वासनापूर्ति का एक साधन मात्र नहीं है और न ही घर की रसोई की बंधिनी। वह पुरुष के साथ सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक, औद्योगिक आदि सभी क्षेत्रों में बराबर विकास प्राप्त करने और देश तथा समाज की उन्नति में हाथ बँटाने का हकदार हैं। स्त्री को अबला कहना उनको बिल्कुल पसन्द नहीं था। वे कहते थे कि यदि पशुबल ही श्रेष्ठ होने का निर्णायक है तो उस में बेशक नारी पुरुष से कुछ हद तक पीछे हैं लेकिन आत्मबल को श्रेष्ठता का निर्णायक माना जाय तो नारी उसमें पुरुष से बहुत आगे रहती हैं। गाँधी जी का कहना है कि स्त्री में जितनी सहनशीलता होती ...
గాంధీజీ దృక్పధంలో స్త్రీ
గాంధీజీ దృక్పధంలో స్త్రీ Dr. S V S S Narayana Raju సంపాదకీయం స్రవంతి, ద్విభాషా మాస పత్రిక, మార్చ్ – 2004. संपादकीय, स्रवंति, द्विभाषा मासिक पत्रिका, मार्च – 2004. మనదేశంలోని స్త్రీని ఒకవైపు లక్ష్మి , దుర్గ , సరస్వతీ మొదలైనటువంటి దేవతల రూపంలో పూజ చేసే సాంప్రదాయముతోపాటు ఇదే సమయంలో స్త్రీని పురుషుడు దాసిగా చూసే దురాచారం కూడా ఉంది. గాంధీ గారు స్త్రీని దేవతగా కాని , దాసిగా కాని ఒప్పుకొనలేదు. ఆయన స్త్రీని పురుషుని సహచారిణిగా మరియు జీవిత భాగస్వామిగానే గుర్తించారు. స్త్రీ కేవలం పురుషుని కోర్కెలను తీర్చే సాధనం కాదు మరియు వంటింటి కుందేలు. కాదు. స్త్రీ పురుషునితో సమానంగా సామాజిక , ఆర్థిక , రాజకీయ , పారిశ్రామిక రంగాలు మొదలైన అన్నింటిలో సమానంగా పాల్గొంటూ దేశం యొక్క ప్రగతిలో తన పాత్రను నిర్వహించే హక్కు ఉన్నది. స్త్రీని ' అబల ' అని అనడం గాంధీగార్కి సుతారమూ ఇష్టం ఉండేది కాదు. కేవలము శారీరక బలమే గీటురాయి అయినచో నిస్సందేహంగా స్త్రీ పురుషునికన్నా వెనుకే ఉంటుంది. కాని ఆత్మబలం ఆధారంగా శ్రేష్ఠత్వాన్ని గుర్తి...